زهرا رضازاده – ویژه روز اردبیل- آزنا آنلاین به نقل از آذردید- در دنیایی که مرزهای هویتی ملت‌ها گاه در گرداب یکسان‌سازی فرهنگی جهانی کمرنگ می‌شوند، شهرهایی چون اردبیل همچون دژهایی ایستاده‌اند تا اصالت فرهنگی را در بستر زمان حفظ کنند؛ اردبیل نه‌تنها یک شهر تاریخی، بلکه تجلی‌گاه یک فرهنگ پویا و زنده است؛ فرهنگی که هم ریشه در سنت دارد و هم نفس در سینه امروز می‌کشد. اردبیل از دیرباز، مرکز تعامل میان دین، فرهنگ و سیاست بوده است. زادگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، پدر معنوی سلسله صفویه، که مذهب تشیع را در ایران به رسمیت رساند، از نظر تاریخی نقشی بی‌بدیل در شکل‌گیری هویت دینی ایران داشته است. بقعه شیخ صفی به‌عنوان میراث جهانی یونسکو، نماد ماندگاری این پیوند دین و فرهنگ است. اما هویت فرهنگی اردبیل تنها به تاریخ صفویه ختم نمی‌شود؛ برگزاری آیین‌های عاشورایی منحصربه‌فرد، از جمله دسته عزاداری سنتی محله‌های «چهارمنار»، «اوچ‌دکان» و «تازه‌میدان» که از قرن‌ها پیش تاکنون با همان سبک اصیل اجرا می‌شود، نشان می‌دهد فرهنگ این دیار، میراثی زنده است، نه یادگاری موزه‌ای. زبان ترکی آذربایجانی در اردبیل، نه‌تنها ابزار ارتباطی که حامل ارزش‌های عمیق فرهنگی است. لالایی‌ها، ضرب‌المثل‌ها، حکایات مردمی و داستان‌های عاشقانه‌ای چون «اصلی و کرم» و «آراز» همگی در بستر این زبان بالیده‌اند؛ این زبان، هویت فرهنگی مردم اردبیل را نه‌تنها حفظ کرده، بلکه به‌طور مداوم بازتولید کرده است. موسیقی عاشیقی، از دیگر نمادهای برجسته فرهنگ اردبیل است؛ عاشیق‌ها، شاعران-نوازندگانی که با ساز قوپوز روایتگر فرهنگ بومی هستند، امروز نیز در مراسم‌ها، جشن‌ها و محافل فرهنگی حضوری جدی دارند، جشنواره بین‌المللی عاشیق‌ها که طی سال‌های گذشته در اردبیل برگزار شده، گواهی بر استمرار این هنر مردمی است. هویت فرهنگی اردبیل در نمای ساختمان‌های قدیمی، کوچه‌های سنگ‌فرش‌شده، و حتی در سبک زندگی روزمره مردم مشهود است. بازار قدیمی اردبیل با حجره‌های ردیف‌شده و سقف‌های گنبدی، نه‌تنها مرکز اقتصادی، که قلب تپنده فرهنگ مردمی این شهر است. فرهنگ «میهمان‌نوازی»، «حرمت بزرگ‌تر» و «تکیه بر اخلاق جمعی» در رفتار روزمره مردم اردبیل بازتاب دارد؛ ارزش‌هایی که در کنار ساختار خانواده‌محور و محله‌محور، انسجام اجتماعی را تقویت کرده و از آسیب‌های فرهنگی رایج در سایر شهرها کاسته است. طی دهه‌های اخیر، مراکز دانشگاهی و پژوهشی استان اردبیل نقش مهمی در شناخت و بازآفرینی فرهنگ بومی ایفا کرده‌اند، انتشار کتاب‌هایی نظیر «فرهنگ عامه مردم اردبیل» از انتشارات دانشگاه محقق اردبیلی، و برگزاری نشست‌های تخصصی درباره «فرهنگ عاشیقی»، «میراث ناملموس اردبیل» و «نقش زبان ترکی در پایداری هویت قومی»، نشان‌دهنده فعالیت مستمر بدنه نخبگانی استان در این عرصه است. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان نیز با ثبت معنوی آیین‌هایی مانند «چله‌نشینی در سبلان»، «مراسم شاخسی» و «نوروزنامه‌خوانی»، تلاش کرده تا مصادیق فرهنگ بومی را در قالب اسناد ملی و بین‌المللی ثبت و تثبیت کند. اردبیل، فرهنگی دارد که نه در قاب‌ها محدود می‌شود و نه در زمان فراموش می‌گردد. فرهنگ این دیار، در جان مردمش زنده است؛ فرهنگی که از روحانیت صفوی تا شعرهای مادربزرگ، از نوای عاشیق تا آذین بازار، از حیاط خانه‌های آجری تا سکوهای نمازجمعه، پیوسته در حال زیستن، گفتن، شنیدن و ادامه دادن است. در روز اردبیل، باید این شهر را نه‌فقط با دیده، که با دل دید؛ چرا که فرهنگ اردبیل، همان روح زنده ایران است.